مهریه
مهریه چیست و چرا در جامعه کنونی ما، خیلی از زوجین درگیر مسائل مهریه هستند ؟
مهریه به معنای صِداق (صداقت و راستی) است و نشان دهنده صداقت مرد نسبت به همسر خود است.
در قرآن کریم از مهریه با نشانه شروع زندگی صادقانه یاد کرده است یعنی وسیله ای برای ایجاد مهر و محبت بین زن و شوهر و یک عامل قوی برای زندگی شیرین و آرام.
شاید مرتباً این شعار را شنیده باشیم که از قدیم گفته اند مهریه را کی داده و کی گرفته، ولی امروزه می بینیم که به خوبی مهریه سنگین را در سند ازدواج می نویسند و بعد آن را طلب می کنند.
بنابراین باید این را خوب بدانیم ، مهریه یک دِین است که اگر زن (زوجه) آن را بخواهد باید پرداخت شود و اگر مردی به دلیل نپرداختن مهریه به همسرش ، پس از مطالبه به زندان افتاد به این دلیل است که دِینش را نپرداخته و بنابراین پرداخت مهریه هیچ ارتباطی به جدایی(طلاق، متارکه) ندارد.
بنابراین در اینجا قصد دارم اطلاعاتی را در رابطه به مهریه ، میزان مهریه ونحوه درج آن در عقدنامه (سند نکاحیه) ونحوه پرداخت مهریه و آثار آن که دانستن آن امریست ضروری بیان کنم. این را هم بدانیم که مهر برگرفته از سنت نبوی است و نباید در تعیین میزان آن زیاده روی کرد پس بهتر است بدانیم بالا بودن مبلغ مهریه باعث افتخار نیست و پایین بودن آن هم موجب خفت نمی شود و اصلا نباید اینطور تصور کنیم که مهریه بالا در یک حالت اجتماعی مثل طلاق یا فوت شوهر وسیله ای خواهد بود برای تامین وضعیت اقتصادی زنان. همه ما باید به این باور برسیم که مهریه سنگین به هیچ وجه باعث استحکام خانواده نیست بلکه بیشتر موجب گرفتاری می شود و تنها چیزی که می تواند باعث دوام خانواده شود صداقت و گذشت است.
قانون مدنی ایران در ماده 1078 بیان داشته که هر چیزی را که مالیت (یعنی ارزش مالی داشته باشد) و قابل تملک (یعنی بتوان مالک آن شد) باشد را می توان مهر قرار داد. یعنی مهر حتما باید مال باشد و از طرفی بتوان مالک آن شد.
بنابراین مهریه براساس این قانون بر سه قسمت است:
1- مهر المسمی 2- مهرالمثل 3- مهرالمتعه
- مهرالمسمی: یعنی مهری که در عقدنامه (سند ازدواج) ثبت شده است باید ارزش مالی داشته باشد و مشخص و معلوم و معین باشد و غیر عَقلانی و غیر شرعی هم نباشد. به زبان ساده تر اینکه مهری که امروزه در عقدنامه و با رضایت طرفین نوشته و قید می شود را مهرالمسمی می گویند.
- مهرالمثل: در صورتیکه زن و شوهری ضمن عقد در میزان و نوع مهریه به توافق نرسند و یا مهری را که معین می کنند فاقد شرایط شرعی و قانونی باشد، در صورت متلاشی شدن عقد (نکاح) زن مستحق مهرالمثل است.
در اینجا باید اشاره کنیم که برای تعیین مهرالمثل باید وضعیت زن از حیث شرافت خانوادگی و سایر صفات از جمله وضعیت فردی و تحصیلات زن نسبت به کسانی که از نظر اجتماعی هم شأن او هستند در نظر گرفته شودو همچنین شأن اجتماعی شوهر نیز در تعیین مهرالمثل مورد توجه قرار می گیرد. - مهرالمتعه: این اختصاص به عقد (نکاح) دائم دارد و در عقد موقت مهرالمتعه ای وجود ندارد برای اینکه در عقد موقت اگر مهریه ای تعیین نشود عقد (نکاح) باطل است، ماده 1093 قانون مدنی بیان کرده است: چنانچه مهریه در سند ازدواج ذکر نشود و شوهر قبل از نزدیکی و تعیین میزان مهریه زن خود را طلاق دهد زن مستحق مهرالمتعه است.
در اینجا باید توجه داشته باشیم که مهر المتعه مانند مهرالمثل است با این تفاوت که در مهرالمتعه مهریه به اندازه دارایی مرد تعیین می شود ولی در مهرالمثل صفات و حال زن ملاک است. از یک طرف اینکه مهر المثل در صورتی به زن داده می شود که بین زن و مرد نزدیکی واقع شده باشد ولی مهر المتعه به عقدی تعلق می گیرد که قبل از نزدیکی طلاق واقع شده باشد، از طرف دیگر استحقاق زن به مهرالمثل پس از نزدیکی خواهد بود حالا چه این رابطه زوجیت(رابطه زن و شوهری) دوام داشته باشد یا به هر علتی عقد (نکاح) منحل شود ولی در مهرالمتعه اگر در اثر فوت یکی از زوجین (زن و شوهر) و یا در اثر منحل شدن عقد یا درخواست طلاق از طرف زن عقد از بین برود زن حق مطالبه مهرالمتعه را ندارد.
مشخصات مهریه
مهریه باید ارزش مالی داشته باشد و قابلیت تملک (بتوان مالک آن شد) باشد.
- مهر باید معلوم و معین باشد یعنی زن و مرد به آن آگاهی داشته باشند.
- زن و مرد با توافق یکدیگر مقدرا مهر را تعیین کنند.
- اگر در عقد (نکاح) شرطی نوشته شود مبنی بر اینکه در صورت نپرداختن مهریه در مدتی معین عقد (نکاح) باطل است. در اینجا باید گفت که عقد (نکاح) و مهر صحیح است ولی شرط باطل است.
- به محض وقوع و ایجاد عقد، زن مالک مهر می شود و می تواند هر گونه دخل و تصرفی که بخواهد در آن انجام دهد و در صورتیکه در سند ازدواج کلمه عندالمطالبه (یعنی به هنگام خواستن) قید شود زن میتواند هرگاه بخواهد آن را طلب کند.
نحوه درج یا نوشتن مهریه در سند ازدواج:
مهریه را به شکلهای مختلفی می توان در سند ازدواج نوشت البته همانطوری که قبلاً گفتم ننوشتن میزان مهریه در عقد دائم هیچ مشکلی و خللی در عقد وارد نمی کند. در نتیجه مهریه بصورت عندالمطالبه (یعنی به هنگام خواستن)، عندالاستطاعه (به هنگام توانایی) و بصورت حال قابل تصور است.
عندالمطالبه بودن مهریه: به این معناست که از لحظه جاری شدن صیغه عقد ازدواج هر زمان که زن مهریه خود را بخواهد شوهر باید مهر او را بپردازد.
عندالاستطاعه بودن مهریه: هم به این معناست که اگر شوهر توان پرداخت مهریه را داشت بپردازد و اگر شوهر توان پرداخت نداشت به زندان نیفتد.
اما این را هم بدانیم که نوعی دیگر از مهریه وجود دارد تحت عنوان ثبت اموال غیرمنقول (یعنی اموالی که قابل جابجائی نیستند مثل خانه، آپارتمان، ویلا، باغ، زمین و …) اگر این اموال غیرمنقول بعنوان مهریه قرار داده شود صاحب دفتر ازدواج باید سند ازدواج را با مسئولیت خودش به یکی از دفاتر اسناد رسمی محدوده و حوزه خود ارسال کند تا مطابق مقررات ملک مورد نظر به ثبت برسد. بنابراین تا وقتیکه مهریه غیرمنقول در دفتر اسناد رسمی ثبت نشود سند ازدواج نسبت به ملکی که بعنوان مهریه قرار گرفته شده است رسمیت پیدا نمیکند و براین اساس برای وصول (دریافت) مهریه نمیتوان اجرائیه صادر کرد.
بعنوان مثال اینکه: فرض کنیم شوهر سه یا شش دانگ از ملک ثبتی و معلوم و معین خودش را در قالب بخشش(عقد صلح بلاعوض) و پس از مراحل و تشریفات قانونی به عنوان مهریه در سند ازدواج قید میکند. در این صورت زن بلافاصله مهریه خودش را دریافت کرده است و برابر قانون می تواند هر نوع دخل و تصرفی در آن انجام دهد. شاید هم باید گفت که زن در صورت اختلاف یا منحل شدن عقد دیگر دغدغه گرفتن مهریه را ندارد. به نظر می رسد در صورت امکان مالی و صلاحدید دو طرف (زن و شوهر) این روش بهتر و پسندیده تر می باشد، چرا که در زمانهای قدیم بعضی اوقات مهر دختران را به این شکل قرار می دادند.
حق حبس چیست؟
باید گفت که قانونگذار به زن حق داده تا زمانیکه مهریه خودش را (در صورت عندالمطالبه بودن مهریه) دریافت نکرده باشد می تواند از تمکین به وظایف زناشویی خودداری کند(یعنی از نزدیکی با همسر خود)، به این حق ، حق حبس می گویند.
زنی که از حق حبس استفاده می کند ناشزه (یعنی سرپیچی کردن) شناخته نمی شود و در نتیجه استحقاق نفقه را دارد.
بنابراین اگر زن شرط کند تا زمان دریافت مهریه از تمکین (ایفاء وظایف زناشویی) خودداری کند و اگر ثابت شود شوهر از پرداخت مهریه عاجز و ناتوان است ( اثبات اعسار زوج )، زن می تواند تا زمان دریافت کامل مهریه تمکین نکند ولی در اینجا زن مستحق نفقه خواهد بود و زن ناشزه (یعنی سرپیچی کردن) نیست.
استفاده از حق حبس فقط برای یکبار مجاز است آن هم بعد از انعقاد عقد و قبل از رابطه زناشویی (ازدواج) است. پایان